Cookies (Çerezler), web tarayıcıları ile sunucular arasında bilgi saklamak ve bu bilgiyi sonraki ziyaretlerde kullanmak için kullanılan küçük veri dosyalarıdır.
🔹 Tanım:
Cookie, bir web sitesini ziyaret ettiğinizde tarayıcınıza kaydedilen küçük bir metin dosyasıdır. Bu dosya, sizin kim olduğunuzu değil ama ne yaptığınızı, hangi sayfaları ziyaret ettiğinizi, oturum açık mı, hangi tercihleri seçtiğiniz gibi bilgileri saklayabilir.
🔹 Neden İhtiyaç Duyuldu?
HTTP protokolü stateless (durumsuz) olduğu için, sunucu her isteği birbirinden bağımsız kabul eder. Yani sizin bir önceki sayfada giriş yaptığınızı ya da sepetinize ürün eklediğinizi hatırlamaz. İşte çerezler bu sorunu çözer.
Temel ihtiyaçlar:
-
Oturum yönetimi (kullanıcı giriş/çıkışı)
-
Kullanıcı tercihlerini hatırlama (tema, dil seçimi)
-
Alışveriş sepeti gibi geçici verileri saklama
-
Analitik ve kullanıcı davranışı izleme
-
Reklam ve pazarlama amaçlı takip
🔹 Tarihçesi:
-
1994: Lou Montulli (Netscape Communications çalışanı), ilk çerezleri geliştirir. Amaç, bir kullanıcının çevrim içi alışveriş sepetini sunucu tarafında saklamak yerine istemci tarafında hatırlamaktı.
-
1995: Netscape Navigator çerez desteğini duyurdu.
-
1996: Internet Explorer da çerez desteğini entegre etti.
-
2000'ler: Reklam şirketleri üçüncü taraf çerezleri kullanarak kullanıcıları farklı siteler arasında takip etmeye başladı. Bu, gizlilik endişelerini doğurdu.
-
2010 sonrası: Avrupa Birliği ve diğer bölgelerde, çerez kullanımı için açık onay gerekliliği geldi (örneğin, GDPR uyarınca çerez bilgilendirme zorunluluğu).
🔹 Cookie Türleri:
| Tür | Açıklama |
|---|---|
| Session Cookie | Tarayıcı kapatılınca silinir. Oturum bilgilerini geçici olarak saklar. |
| Persistent Cookie | Belirli bir tarihe kadar cihazda kalır. Örneğin, “beni hatırla” özelliği. |
| First-party Cookie | Ziyaret ettiğiniz site tarafından yerleştirilir. |
| Third-party Cookie | Başka bir alan adı tarafından (genelde reklam veya analiz firmaları) yerleştirilir. |
🔹 Örnek Cookie Verisi:
Bu satır sunucudan tarayıcıya bir çerezin nasıl gönderildiğini gösterir.
🔹 Günümüzdeki Önemi ve Tartışmalar:
-
Çerezler sayesinde kişiselleştirilmiş deneyim sunulabilir.
-
Ancak, özellikle üçüncü taraf çerezler kullanıcının internet üzerindeki davranışlarını takip ettiği için gizlilik sorunları doğurur.
-
Apple (Safari) ve Mozilla (Firefox) gibi tarayıcılar üçüncü taraf çerezlerini engellemeye başladı.
-
Google Chrome, üçüncü taraf çerez desteğini 2025’te tamamen kaldırmayı planlıyor.
🔹 Sonuç:
Cookies, modern web’in kullanıcı dostu ve kişisel hale gelmesini sağlayan bir yapı taşıdır. Ancak kötüye kullanımının önüne geçmek için şeffaflık, kontrol ve gizlilik politikaları da bir o kadar önemlidir.