🚨 İlk Domain Savaşları (1990'lar)
🧨 1. Cybersquatting Nedir?
Cybersquatting, bir başkasına ait marka, isim veya ticari ün kazandıran kelimeleri içeren alan adlarını erken tarihlerde kaydedip, daha sonra bu kişi veya kuruma yüksek bedellerle satmaya çalışma girişimidir.
🔥 Erken Dönemin En Meşhur Domain Savaşları
⚖️ 1. mcdonalds.com – 1994
-
Alan adı: mcdonalds.com
-
Kaydeden: Joshua Quittner (bir gazeteci)
-
McDonald’s, bu alan adını almamıştı. Quittner, alan adını alıp McDonald’s’a yazı yazdı: “Size bunu satarım.”
-
Şirket şaşkına döndü. McDonald’s sonunda alan adını aldı, ancak olay ciddi kamuoyu oluşturdu.
-
Quittner’in Wired’daki yazısı, domainlerin gelecekteki değerini ilk kez geniş kitlelere duyurdu.
⚖️ 2. panavision.com – 1995
-
Kaydeden kişi, alan adını alıp kamera devi Panavision’a satmak istedi.
-
Panavision dava açtı ve ilk büyük cybersquatting zaferini kazandı.
-
Mahkeme, kötü niyetli domain alımının yasal koruma dışında olduğunu ilan etti.
⚖️ 3. mitsubishi.com ve diğer markalar
-
1990'larda birçok büyük şirket (Pepsi, Coca-Cola, Nissan vs.) kendi alan adlarını ya zamanında almadı ya da bir başkası tarafından alındı.
-
Bazı şirketler domainlerini binlerce dolar ödeyerek geri aldı.
-
Diğerleri dava yoluna gitti; sonuçlar farklılık gösterdi.
🛡️ Amerika'da Hukuki Koruma: ACPA – 1999
Anticybersquatting Consumer Protection Act (ACPA) adlı yasa 1999’da ABD'de yürürlüğe girdi. Temel hükümleri:
-
Bir alan adının kötü niyetle kaydedilmesi, satılması veya kullanılması yasaktır.
-
Alan adı, bir ticari marka ile karıştırılabilecek kadar benziyorsa ve kar amacı varsa, bu suç teşkil eder.
-
Ceza: Alan adı kaybedilir, ayrıca maddi tazminat ödenebilir (100.000 $’a kadar).
🌍 WIPO ve Uluslararası Çözümler
1999’da ICANN, alan adı anlaşmazlıklarını çözmek için WIPO (World Intellectual Property Organization) ile birlikte UDRP (Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policy) adlı uluslararası prosedürü başlattı. Bu sayede:
-
Mahkemeye gitmeden domain anlaşmazlıkları çözülebiliyor.
-
Hedef: markaların korunması ama adil rekabetin de sağlanması.
💰 Tarihe Geçen Bazı Domain Satın Alımları (Savaş sonrası barış!)
-
business.com – 1999'da 7.5 milyon $’a satıldı.
-
insurance.com – 2004’te 35 milyon $.
-
cars.com – 2015’te 872 milyon $ (bir web sitesiyle birlikte ama domain çok etkiliydi).
📌 Türkiye'de Domain Savaşları?
-
Türkiye'de domain alanı yönetimi uzun süre ODTÜ Nic.TR üzerinden yürütüldü ve “önce başvuran alır” sistemi geçerliydi.
-
2022 itibarıyla TRABİS sistemine geçildi ve daha düzenli hale geldi.
-
.com.tr uzantısı için ticari belge gerekiyordu, bu da cybersquatting'i Türkiye'de bir nebze engelledi.
-
Ancak .com uzantılı Türk markaları hâlâ uluslararası cybersquatting riski altında.
🔚 Sonuç
İlk domain savaşları:
-
Alan adlarının bir dijital mülk olduğunu gösterdi.
-
Markaların dijital haklarını koruma ihtiyacını ortaya koydu.
-
Domain alım-satımının multi-milyon dolarlık bir sektör haline gelmesine öncülük etti.