linux

 



Linux Nerelerde Kullanılır?

Linux, Windows gibi işletim sistemlerine göre yaklaşması biraz daha göz korkutucu olabilir. Ancak her iki sistemin de kendine özgü avantajları ve dezavantajları vardır. Örneğin, Linux çok daha hafif bir işletim sistemidir. Hatta şaşıracaksınız ama her gün farkında olmadan bir şekilde Linux kullanıyor olabilirsiniz! Linux şu gibi sistemleri çalıştırır:

  • Ziyaret ettiğiniz web siteleri

  • Arabaların eğlence ve kontrol panelleri

  • Mağazalardaki kasa ve ödeme sistemleri (PoS)

  • Trafik lambaları ya da endüstriyel sensörler gibi kritik altyapılar

Linux Dağıtımları (Flavours of Linux)

"Linux" aslında bir işletim sisteminden ziyade, UNIX tabanlı birçok işletim sistemini kapsayan genel bir isimdir. Açık kaynaklı olması sayesinde, Linux’un çok sayıda farklı sürümü (dağıtımı) vardır ve her biri belirli kullanım senaryolarına göre optimize edilmiştir.

Örneğin, Ubuntu ve Debian, en yaygın kullanılan Linux dağıtımlarındandır çünkü çok esnektirler. Yani, Ubuntu’yu bir sunucu olarak (web siteleri ya da uygulamalar için) veya tam teşekküllü bir masaüstü sistemi olarak kullanabilirsiniz.

🔧 Bu eğitim serisinde biz Ubuntu kullanacağız.

Not: Ubuntu Server, yalnızca 512 MB RAM ile bile çalışabilir!

Tıpkı Windows’ta 7, 8 veya 10 gibi farklı sürümler olduğu gibi, Linux’un da birçok farklı dağıtımı (distribution) vardır.

***

🧩 Linux ve Özgür Yazılım Arasındaki Bağlantı

🔹 1. Özgür Yazılım Nedir?

  • Free Software (Özgür Yazılım): Kullanıcıların bir yazılımı kullanma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlüğü olduğu yazılım modelidir.

  • Bu özgürlükler, Richard Stallman tarafından 1983’te başlatılan GNU Projesi ve kurduğu Free Software Foundation (FSF) ile tanımlandı.

  • Amaç: Özgür bir işletim sistemi üretmekti. Çoğu parça yapıldı (örneğin GNU Bash, GCC, coreutils...), ama çekirdek eksikti.

🔹 2. Linux’un Boşluğu Doldurması

  • Linus Torvalds, 1991'de Linux çekirdeğini geliştirdiğinde, başlangıçta bunu bir hobi olarak yaptı ve açık kaynakla paylaştı.

  • 1992’de Linux, GPL (General Public License) altında lisanslandı. Bu lisans, özgür yazılım tanımına uygundur.

  • GNU araçları + Linux çekirdeği birleşince, tam teşekküllü özgür bir işletim sistemi ortaya çıktı:
    👉 GNU/Linux

🔹 3. Felsefe Uyuşması

  • Richard Stallman ve özgür yazılım savunucuları, kullanıcıların yazılımı denetleyebilmesini, öğrenebilmesini ve değiştirebilmesini savundu.

  • Linus Torvalds, yazılımı açık şekilde paylaştı, katkı bekledi, topluluk geliştirdi. Bu da özgür yazılım ruhuyla birebir örtüşüyordu.

  • Bugün Linux dağıtımlarının çoğu hâlâ özgür yazılım ilkeleriyle dağıtılır.

✅ Özet

LinuxÖzgür Yazılım
Unix benzeri bir işletim sistemi çekirdeğidirKullanıcılara yazılımı özgürce kullanma ve değiştirme hakkı tanır
GNU araçları ile birleşince tam işletim sistemi olurLinux bu felsefenin temel başarı hikâyelerindendir
1992’den beri GPL lisanslıdırGPL özgür yazılım lisansıdır

Linux = teknik başarı
Özgür yazılım = etik/felsefi temel
İkisi bir araya geldiğinde hem güçlü hem özgür bir sistem ortaya çıktı.


***


🧩 GNU Projesi ve Eksik Çekirdek Meselesi

🔹 1. GNU Projesi Nedir?

  • 1983 yılında Richard Stallman tarafından başlatıldı.

  • Amaç: Tamamen özgür bir işletim sistemi geliştirmekti.

  • Stallman, ticari (ve kapalı kaynak) yazılımların kullanıcıların özgürlüklerini kısıtladığını düşünüyordu.

  • Bu yüzden, “Unix’e benzeyen ama tamamen özgür bir sistem” yapmak istedi. Bu projeye de adını verdi:
    👉 GNU = GNU’s Not Unix (kendi kendini tanımlayan eğlenceli bir isim)

🔹 2. GNU Neler Başardı?

GNU Projesi, bir işletim sisteminin neredeyse tüm parçalarını geliştirdi:

BileşenAçıklama
Bash (GNU Shell)Komut satırı arayüzü
GCC (GNU Compiler Collection)Derleyici (C/C++ kodunu çalıştırılabilir hale getirir)
glibc (GNU C Library)Temel sistem işlevlerini sağlayan kütüphane
Coreutilsls, cp, mv, cat gibi temel komutlar
GDB, Make, EmacsHata ayıklayıcı, yapım aracı, metin editörü

👉 Bunların hepsi bir işletim sisteminin temel araçlarıdır.

🔹 3. Eksik Olan Ne?

Bir işletim sisteminde çekirdek (kernel) olmazsa olmazdır.

  • Çünkü çekirdek, donanım ile yazılım arasındaki köprüdür.

  • Bellek, işlemci, dosya sistemi gibi kaynakları kontrol eder.

GNU Projesi’nin kendi çekirdeği vardı: Hurd.
Ama ne yazık ki:

  • Hurd geliştirilmesi çok yavaştı

  • Hatalıydı, kararlı çalışmıyordu

  • Geliştiriciler bile uzun süre kullanamadı

🔹 4. Linux’un Sahneye Çıkışı

1991 yılında, Linus Torvalds isimli bir bilgisayar mühendisliği öğrencisi,
kendi çekirdeğini yazmaya başladı:
👉 Linux Kernel

Başlangıçta sadece bir hobi projesiydi ama çok hızlı gelişti ve açık kaynakla yayıldı.

1992’de, Linus çekirdeğini GPL lisansı ile paylaştı.
Bu, GNU araçlarıyla birlikte kullanılmasına olanak sağladı.

✅ Sonuç: GNU + Linux = GNU/Linux

GNU Projesi, işletim sistemi için gereken her şeyi yaptı, ama bir türlü çalışır bir çekirdek yazamadı.
Linux çekirdeği geldi ve bu boşluğu tamamladı.

Bugün kullandığımız Linux dağıtımları (örneğin Ubuntu, Debian) aslında:
Linux çekirdeği + GNU araçları = GNU/Linux sistemidir.

Bonus: Neden “Linux” Değil de “GNU/Linux” Deniyor?

Richard Stallman ve FSF (Free Software Foundation),

“Bu sistemi sadece Linus yapmadı, bizim 10 yıllık emeğimiz var!”
diyerek, sistemin doğru adının GNU/Linux olduğunu savunur.

Ama çoğu insan sadece "Linux" demeyi tercih ediyor çünkü daha kısa ve yaygın.


Labels: |